Fillkov: Çdo denar i shpenzuar në gjyqësor duhet të justifikohet me rezultate – procedura më të shpejta, besim më të madh dhe vendime më cilësore gjyqësore

Është e vërtetë se Komisioni Evropian ka disa mangësi. Dhe këto janë probleme reale, të cilat nuk zgjidhen me vendim të thjeshtë administrativ, por kërkojnë qasje sistemore, strategji afatgjate dhe koordinim midis të gjitha institucioneve. E gjithë kjo u konstatua pas mbikëqyrjes së zbatuar në gjykata nga Komisioni i mbikëqyrjes AKMIS, që është formuar në kuadër të Ministrisë së Drejtësisë, dhe unë së shpejti do të dal me një raport në të cilin do të detektohen të gjitha problemet”, shprehet ministri i Drejtësisë Igor Fillkov në intervistën Agjencinë e lajmeve MIA.

“Por, gjithashtu duhet të themi edhe diçka që shpesh është e heshtur: pavarësia financiare nuk do të thotë pakufizim financiar. Kjo duhet të shkojë paralelisht me përgjegjësinë, transparencën dhe shpenzimet racionale. Çdo denar i shpenzuar në gjyqësor duhet të justifikohet me rezultate – procedura më të shpejta, besim më të madh dhe cilësi më të lartë të vendimeve gjyqësore, theksoi Fillkovi në intervistën në të cilën foli edhe për nevojën e miratimit të Kodit të ri penal, ligjet kryesore që janë pjesë e Agjendës reformuese, për ndryshimet në Kodin zgjedhor dhe për gjykimin për zjarrin në “Puls”.

Komisioni Evropian publikoi Raportin e progresit të shtetit 2025, i cili zbuloi se nuk kishte përparim në fushën e gjyqësorit dhe të drejtave themelore dhe se pavarësia dhe paanshmëria e gjyqësorit duhej të përmirësoheshin. Shqetësim serioz shpreh edhe ndërhyrja e jashtme ose politike. A mund të specifikoni saktësisht se për çfarë bëhet fjalë, sepse, në kundërshtim me këtë, përshtypja është se në vitin e fundit nuk ka pasur ndikim të ekzekutivit në gjyqësor?

Raportet vijnë e shkojnë prej 20 vjetësh. Ajo që është e rëndësishme është se reformat janë nisur. Më habit fakti që gjatë përdorimit të metodologjisë shënohet vetëm data për realizimin përfundimtar, e nga ne kërkohet të raportojmë për të gjitha hapat e ndërmarra, ndërkohë që asnjë prej tyre nuk shënohet në Raportin përfundimtar. Prandaj, është e rëndësishme të theksohet se në 18 muajt e fundit Ministria e Drejtësisë i ka përgatitur dhe dorëzuar ato në procedurë qeveritare: Ligjin për Këshillin Gjyqësor, Ligjin për Ndryshimet në Pagat e Gjyqtarëve, Ligjin për Ndryshimet në Ligjin për Pagat e Prokurorëve Publikë, Ligjin për Shërbimin Gjyqësor, Ligjin për Shërbimin e Prokurorisë Publike, Ligjin për Pagat e Anëtarëve të Këshillit Gjyqësor, Ligjin për Pagat e Anëtarëve të Këshillit të Prokurorëve Publikë, Ligjin për Parandalimin e Korrupsionit dhe Konfliktit të Interesit, Ligjin për Raportimin e Mbrojtur dhe Mbrojtjen e Sinjalizuesve, Ligjin për Procedurën Civile, Ligjin për Vlerësimin, Ligjin për Ekspertizën, Ligjin për Qasjen e Lirë në Informacionet me Karakter Publik. Në fazën përfundimtare të përgatitjes janë ligje të tjera: për faljen, provën, mbrojtjen e të dhënave personale, konfiskimin e pasurisë në procedurat civile, etj.

Ne bëjmë ndryshime të thella, strukturore që nuk mund të maten vetëm me tregues sasiorë ose perceptime.

Raporti i Komisionit Evropian është vetëm nxitje për Ministrinë e Drejtësisë që të vazhdojë të punojë në mënyrë aktive në arritjen e standardeve evropiane në mënyrë që të zbatojë reformat.

Si planifikon Ministria e Drejtësisë të përballet me kritikat e Raportit?

– Së pari, është e rëndësishme të theksohet se shumica e vërejtjeve në Raport i referohen gjyqësorit në tërësi. Prandaj, duhet të bëjmë dallim të qartë midis gjyqësorit dhe Ministrisë së Drejtësisë: Ministria e Drejtësisë nuk është gjyqësor, as prokurori publike. Ministria nuk gjykon, akuzon ose vendos për çështjet – kjo është kompetencë ekskluzive e gjyqësorit dhe prokurorisë. Roli ynë është i ndryshëm, por po aq i rëndësishëm: të krijojmë kornizë juridike të qëndrueshme, të drejtë dhe moderne në të cilën gjykatësit dhe prokurorët mund të punojnë në mënyrë të pavarur, profesionale dhe pa presion.

Qëllimi nuk është vetëm ndryshimi i ligjeve, por përmes tyre rikthimi i besimit të qytetarëve tek drejtësia dhe shteti.

Për shembull, proceset që ne zbatojmë, siç është Kodi i Procedurës Civile, në Raport thuhet se nuk ka pasur progres. Përkundrazi, ai është i gatshëm dhe në procedurë qeveritare, dhe pritet të hyjë së shpejti në procedurë parlamentare.

Në këtë kontekst, do të përmendja se shkalla e zbatimit të Strategjisë së Sektorit të Zhvillimit për Gjyqësorin 2024-2028 në fushën e parë prioritare – gjyqësorin dhe prokurorinë publike dhe në fushën e dytë prioritare – institucionet e sistemit të drejtësisë është mbi 80 për qind, dhe vlerësimi në Raport është se ka vetëm përparim të kufizuar.

Nëse duam një vlerësim realist të progresit, atëherë duhet të shohim kontekstin, ritmin e reformave dhe rezultatet që krijojnë këto procese në praktikë, jo vetëm formalisht.

Një nga vërejtjet e KE-së ishte nevoja për miratimin e Kodit të ri penal. Në fakt, kryetari i Gjykatës Kushtetuese Darko Kostadinovski gjithashtu njoftoi mundësinë që Gjykata Kushtetuese të marrë vendim të merituar për ndryshimet e kontestuara nga viti 2023 nëse vërejtjet me zgjidhjen e re të paralajmëruar ligjore nuk korrigjohen.

– Vendimet e Gjykatës Kushtetuese janë të formës së prerë dhe të ekzekutueshme. Por në të njëjtën kohë, duhet pasur kujdes me deklaratat dhe qëndrimet në mënyrë që të mos krijohet përshtypja në publik se ato përdoren për politikën e përditshme.

Sa i përket Kodit Penal, po bëhet harmonizim shtesë me katër direktiva të reja evropiane — Direktiva për Mbrojtjen e Mjedisit përmes Ligjit Penal (EcoCrime), Direktiva për Dhunën në Familje dhe Dhunën ndaj Grave, Direktiva për Kthimin e Pasurive dhe Konfiskimin, si dhe Projekt Direktiva për Luftimin e Korrupsionit. Ky proces po zhvillohet njëkohësisht në një numër shtetesh anëtare të BE-së. Pas harmonizimit përfundimtar, Kodi Penal do të dorëzohet në procedurë qeveritare. Një vepër e re penale po përcaktohet gjithashtu në lidhje me abuzimin e një regjistrimi, fotografie, regjistrimi audio me përmbajtje të qartë seksuale, ku inkriminohen videot e krijuara me inteligjencë artificiale të njohura si deep fake. Në të njëjtën kohë, po rishikohen veprat e veçanta penale që lidhen me projektin “Qyteti i sigurt”, siç është vepra penale e ngasjes së pakujdesshme të një automjeti motorik.

Qëllimi i Ministrisë së Drejtësisë është i qartë: krijimi i Kodi të ri Penal, modern dhe të kodifikuar, në të cilin do të inkorporohen të gjitha standardet dhe instrumentet përkatëse ndërkombëtare, me qëllim forcimin e sigurisë juridike të qytetarëve, dhe që praktikuesit –

gjykatësit, prokurorët dhe avokatët të kenë ligj të qartë dhe të zbatueshëm, pa keqkuptime dhe kontradikta.

Ky dokument do të jetë transformim thelbësor i së drejtës penale: me përkufizime të qarta, një ekuilibër të barabartë të sanksioneve, eliminimin e pasigurisë ligjore dhe krijimin e një kornize brenda së cilës bëhet e pamundur drejtësia selektive.

Ky është hap që do të shënojë fazën e re në reformën e gjyqësorit dhe do të krijojë Maqedoninë si vend që di të ndjekë standardet evropiane, por gjithashtu të ndërtojë stabilitetin e vet juridik.

Në procedurë qeveritare, ju dorëzuat disa ligje kyçe që janë pjesë e Agjendës së reformës, duke përfshirë Ligjin për Këshillin Gjyqësor, Ligjin për Prokurorinë Publike dhe Ligjin për Këshillin e Prokurorëve Publikë. Në çfarë drejtimi po lëvizin këto ligje dhe a do të krijojnë këto zgjidhje ligjore një bazë për rritjen e besimit në gjyqësor, i cili tani qëndron në dy për qind?

– Ligji për Këshillin Gjyqësor tashmë është dorëzuar në procedurën qeveritare, ndërsa ligjet për Prokurorinë Publike dhe Këshillin e Prokurorëve Publikë tashmë janë përgatitur dhe do të dorëzohen në procedurën qeveritare. Këto ligje kaluan edhe filtrin e Komisionit të Venecias, i cili dha mendim pozitiv me një sërë rekomandimesh që janë përfshirë. Ato do të jenë themelet e arkitekturës së re të sistemit të drejtësisë dhe janë thelbësore për të siguruar pavarësinë, llogaridhënien dhe profesionalizmin e vërtetë.

Zgjidhjet ligjore janë rezultat i përgatitjes së gjatë, së kujdesshme dhe gjithëpërfshirëse me pjesëmarrjen aktive të ekspertëve, gjyqtarëve, prokurorëve, publikut akademik dhe partnerëve ndërkombëtarë. Ne nuk hartojmë ligje me dyer të mbyllura, por përmes procesit publik, transparent dhe ekspertësh, sepse vetëm në këtë mënyrë ato mund të jenë të qëndrueshme dhe të besueshme.

Me zgjidhjet e reja, ne forcojmë integritetin e Këshillit Gjyqësor, prezantojmë mekanizma të qartë për llogaridhënie dhe vlerësim profesional të gjykatësve, si dhe garanci kundër ndikimeve ose abuzimeve të mundshme. Në të njëjtën kohë, Ligji i ri për Prokurorinë Publike forcon kriteret për përzgjedhjen, shkarkimin dhe llogaridhënien e prokurorëve.

Ligji për Këshillin e Prokurorëve Publikë, nga ana tjetër, është thelbësor për krijimin e një sistemi të pavarësisë reale, sesa formale, duke vendosur kritere të qarta dhe të sakta për emërimin dhe shkarkimin e prokurorëve publikë, por edhe të kryetarit dhe anëtarëve të Këshillit. Kam bindjen se këto ligje do të miratohen, sepse ato janë test për të gjithë shoqërinë – a jemi gati që më në fund të ndërtojmë një gjyqësor që është i pavarur në thelb, e jo vetëm në letër.

Komisioni Evropian gjithashtu ka vërejtje në Raport në lidhje me Kodin zgjedhor. Ndryshimet në vitet e kaluara janë bërë shpesh dhe menjëherë para cikleve zgjedhore. A mendoni se është koha për Kod të ri zgjedhor?

– Kodi zgjedhor është zgjidhje ligjore që, nga momenti i miratimit të tij e deri në këto zgjedhje, ka pësuar rreth 40 ndryshime që, për shkak të qasjes së tyre të pjesshme, krijojnë mospërputhje të të gjithë ligjit. Kjo është arsyeja pse Ministria e Drejtësisë konsideron se është e nevojshme një reformë e plotë dhe hartimi i një Kodi të ri zgjedhor që do të përfshijë rekomandimet e OSBE/ODIHR-së.

Të gjitha ndryshimet e deritanishme në Kodin zgjedhor janë bërë përmes grupeve të deputetëve në Kuvend, ndërsa të gjitha përpjekjet për rishikimin e plotë të tij kanë dështuar.

Komisioni Evropian gjithashtu konstaton se gjyqësori po përballet me mungesë të stafit dhe pavarësi financiare. Përshtypja është se kjo nuk është vërejtje plotësisht korrekte. Por a do të çojnë zgjidhjet e reja ligjore në një situatë në të cilën gjykatësit dhe prokurorët do të kenë deri në 300.000 denarë pagë neto.

– Është e vërtetë që Komisioni Evropian vë në dukje dy sfida serioze – mungesën e stafit dhe pavarësinë e pamjaftueshme financiare të gjyqësorit. Dhe këto janë probleme reale, të cilat nuk zgjidhen me vendim të thjeshtë administrativ, por kërkojnë qasje sistemore, strategji afatgjate dhe koordinim midis të gjitha institucioneve. Ka mungesë të gjykatësve, prokurorëve, shërbimit gjyqësor, shërbimit të prokurorisë publike, procesmbajtësve, specialistëve të TI-së. Nuk ka pajisje përkatëse, kushte hapësinore, mjete për zbatimin e procesit të digjitalizimit. Prej vitesh, plotësimi i gjykatave dhe prokurorive publike është në rënie dhe në vitin 2025 arrin në më pak se një të tretën e sistematizimeve të parashikuara. E gjithë kjo është konstatuar dhe pas mbikëqyrjes së zbatuar në gjykata nga Komisioni i mbikëqyrjes AKMIS, që është formuar në kuadër të Ministrisë së Drejtësisë, dhe unë së shpejti do të dal me një raport në të cilin do të detektohen të gjitha problemet.

Për shembull, do të përmendja Gjykatën e Lartë Administrative, ku nga 13 poste gjyqësore të parashikuara, janë plotësuar gjashtë, ndërsa shërbimi gjyqësor funksionon me vetëm 15 nga 64 vendet e parashikuara. Gjykata ka vetëm një polic, ndërsa kur ai merr pushim vjetor, nuk ka sigurim. Gjykatat në Krushevë, Berovë dhe Vinicë kanë kushte të pamundura pune për shkak të mungesës së gjykatësve dhe të punësuarve. Gjykata Themelore e Koçanit, e cila ka kompetencë të zgjeruar prej 10 vendesh të sistematizuara, është e plotësuar me gjashtë gjykatës, administrator gjyqësor dhe tetë nëpunës gjyqësorë të punësuar (nevojiten 40), vazhdimisht në detyrë për t’iu përgjigjur çështjeve që kanë rezultuar nga zjarri në Koçan. Situata është e ngjashme edhe në Gjykatën Themelore Manastir. Këto çështje duhet të tejkalohen. Ministria e Drejtësisë është në dijeni të kësaj dhe për këtë arsye janë përpiluar dhe janë lëshuar në procedurën qeveritare zgjidhjet ligjore për shërbimin gjyqësor dhe shërbimin e prokurorisë publike. Paralelisht, po punohet edhe në Ligjin për Gjykatat, Ligjin për Buxhetin Gjyqësor dhe Ligjin për Akademinë për Gjykatësit dhe Prokurorët Publikë me qëllim që të krijohet në mënyrë gjithëpërfshirëse një kornizë e përshtatshme ligjore për të tejkaluar mungesën e gjykatësve, prokurorëve dhe shërbimeve të tyre profesionale.

“Por, gjithashtu duhet të themi edhe diçka që shpesh është heshtur: pavarësia financiare nuk do të thotë pakufizim financiar. Kjo duhet të shkojë paralelisht me përgjegjësinë, transparencën dhe shpenzimet racionale. Çdo denar i shpenzuar në gjyqësor duhet të justifikohet me rezultate – procedura më të shpejta, besim më të madh dhe cilësi më të lartë të vendimeve gjyqësore.

Opinioni pret me padurim fillimin e procesit gjyqësor për zjarrin tragjik në diskotekën “Puls” në Koçan, të paralajmëruar për 19 nëntor. A prisni gjykim objektiv dhe të drejtë duke marrë parasysh besimin e ulët të qytetarëve në gjyqësorin dhe prokurorinë publike?

– Para vetë fillimit të gjykimit për zjarrin tragjik në diskotekën “Puls” në Koçan, i bëj thirrje të gjithë opinionit maqedonas, të gjithë faktorëve politikë, zyrtarëve publikë, gjykatësve, prokurorëve, avokatëve, t’i qasen procesit me kokë të ftohtë dhe të mos lejojnë të ndodhë spektakël mediatik ku procesi gjyqësor do të na zhvillohet në parqe dhe trotuare në vend që të zhvillohet në sallat e gjykatës ku e ka vendin. Ky është detyrim i të gjithë pjesëmarrësve në procesin, pa ndikim, pa presione dhe pa politikë.

Dëshiroj të përkujtoj se nuk duhet të lejohet gjykimi i parakohshëm dhe as viktimizimi i ndonjërës prej palëve të interesuara. Opinioni pret proces objektiv dhe transparent në të cilin shteti do të garantojë që viktimat dhe qytetarët do të marrin drejtësi të vërtetë, ndërsa ligji do të vlejë në mënyrë të barabartë për të gjithë.

MARKETING