Kazakistani, një nga vendet e pakta në botë që hoqi dorë nga armët e shkatërrimit në masë

Kazakistani njihet si një nga vendet e pakta në botë që ka hequr dorë nga armët e tij të 4-ta më të mëdha të shkatërrimit në masë, raporton Anadolu.

Sapo “qendra e armëve bërthamore” e Bashkimit të Republikave Socialiste Sovjetike (BRSS) shpalli pavarësinë në vitin 1991 pas shpërbërjes së Unionit, Kazakistani papritmas posedonte armë të shkatërrimit në masë që përbëheshin nga më shumë se 100 raketa, 1.040 koka bërthamore, 40 avionë transportues raketash strategjike dhe 370 koka raketash lundrimi.

Në atë kohë, Kazakistani ishte i vetmi vend musliman me arsenalin e katërt më të madh të armëve bërthamore në botë për sa i përket fuqisë.

Kazakistani, shtëpia e vendeve të testimit bërthamor si Semipalatinsk (tani Semey), zotëronte gjithashtu rezerva të mëdha të uraniumit të papërpunuar dhe kapacitetin teknik për ta pasuruar dhe përdorur më tej atë për qëllime ushtarake.

Kjo situatë tërhoqi vëmendjen e bashkësisë ndërkombëtare, veçanërisht të SHBA-së. Në shtator të vitit 1991, ish-sekretari i Shtetit i SHBA-së, James Baker vizitoi Kazakistanin dhe u takua me presidentin e atëhershëm, Nursultan Nazarbayev.

Gjatë takimit, Nazarbayev kërkoi garanci sigurie nga SHBA-ja në rast të një kërcënimi bërthamor, si dhe zhvillimin e fushave të naftës së vendit, për të inkurajuar vendin të braktiste armët e tij të shkatërrimit në masë.

Në dhjetor të vitit 1991, Kazakistani arriti marrëveshje me Ukrainën dhe Bjellorusinë për të transferuar armë bërthamore në Rusi, duke planifikuar të ruante kontrollin e përbashkët mbi armët strategjike me Moskën.

Në maj të vitit 1992, gjatë vizitës së Nazarbayev-it në Washington, ai nënshkroi marrëveshje me kompaninë “Chevron” me seli në SHBA për zhvillimin e fushës së naftës Tengiz të Kazakistanit. Qeveria amerikane njoftoi gjithashtu investime në ekonominë kazake.

Disa ditë pas kësaj vizite, më 23 maj 1992, Kazakistani, SHBA-ja, Rusia, Ukraina dhe Bjellorusia nënshkruan Protokollin e Lisbonës në Portugali, duke plotësuar Traktatin START-1 (Traktati për Reduktimin e Armëve Strategjike i nënshkruar midis SHBA-së dhe Bashkimit Sovjetik në vitin 1991).

Protokolli përcaktonte që tre ish-shtetet sovjetike Kazakistani, Bjellorusia dhe Ukraina së shpejti do t’i bashkoheshin Traktatit për Mospërhapjen e Armëve Bërthamore (NPT).

Klauzolat që përcaktonin se SHBA-ja nuk do ta sulmonin ose kërcënonin Kazakistanin me armë bërthamore u përfshinë në deklaratën e përbashkët të nënshkruar në Washington nga Nazarbayev dhe presidenti i atëhershëm i SHBA-së, Bill Clinton, në vitin 1994.

Kazakistani, i cili zyrtarisht hoqi dorë nga armët bërthamore duke iu bashkuar NPT-së në vitin 1994, nënshkroi një “Memorandum Sigurie” me Rusinë, Mbretërinë e Bashkuar dhe SHBA-në po atë vit. Kina dhe Franca u shtuan më vonë në Memorandumin e Sigurisë.

Në vitet e para të pavarësisë së tij, Kazakistani, i cili po përjetonte një kolaps socioekonomik, kërkoi që Rusia dhe SHBA-ja të merrnin përgjegjësinë për eliminimin dhe transportimin e arsenalit të tij bërthamor.

Qeveria kazake e bindi palën ruse përgjegjëse për transportimin e armëve bërthamore të mbulonte koston e materialit bërthamor në kokat bërthamore. Si rezultat i një operacioni të fshehtë me SHBA-në, afërsisht 600 kilogramë uranium i pasuruar, përbërësi kryesor i raketave bërthamore, u transportua nga Kazakistani në atë vend.

MARKETING