Sizifi i kohës sonë

Shkruan: Prof. Dr. Metin Izeti

Në fillim të botës, sipas mitit, perënditë e dënuan Sizifin të rrokulliste përherë një gur në majë të një mali, nga ku ai do të rrotullohej përsëri poshtë nga pesha e vet. Dënimi i përjetshëm, i pakuptimtë dhe i padëshiruar. Ky është imazhi themelor me të cilin Albert Camus, në veprën e tij filozofike “Miti mbi Sizifin”, ngre kështjellën e filozofisë së absurdit. Por, për Camus, Sizifi nuk është vetem një figurë e dënuar, ai është heroi absurd, dhe në atë heroizëm qëndron çelësi për të kuptuar ekzistencën njerëzore, veçanërisht në kohën tonë të shëndrueshme dhe hiper-të lidhur.

Për Camus, absurdi nuk qëndron as në njeriun dhe as në botën, por në “praninë e tyre të bashku”. Ai lind nga konfrontimi midis nevojës së njeriut për kuptim, qëllim dhe unitet, dhe indiferencës thelbësore, të ftohtë dhe te heshtur të universit. Njeriut i shtrohen pyetjet themelore: “Çfarë kuptimi ka jeta? Pse vdesim?” dhe bota i kthen me heshtje, me rastësi dhe me ligjet e pashmangshme të fizikës. Kjo grisje midis dëshirës sonë dhe realitetit, është absurdi.

Në këtë kontekst, Sizifi përfaqëson çdo njeri, ai është i dënuar në një punë të pakuptimtë, i vetëdijshëm për fatin e tij të pafat, dhe megjithatë, ai vazhdon. Rrokullisja e gurit është metaforë për rutinat tona të përditshme, për përpjekjet tona për karrierë, familje, pasuri – të gjitha aktivitete që, në një shkallë kozmike, duken të pafrytshme dhe të përhershme si dënimi i Sizifit.

Pika kryesore e Camus-it nuk është të na tregojë se jeta është e pakuptimtë, por se ne duhet ta pranojmë këtë mungesë kuptimi dhe, përmes këtij pranimi, të çlirohemi. Përgjigjja ndaj absurdit nuk është vetëvrasja (e cila thjesht e shkurton çështjen), por shpresa metafizike sepse tradhton absurdin duke krijuat një kuptim tjetër-botëror.

Revolta absurde është refuzimi për t’u përulur ndaj fizikes dhe, në të njëjtën kohë, pranimi i kushteve të te dukshmes. Sizifi është hero kur, duke u kthyer nga mali për ta marrë gurin, ai e kupton dënimin e tij. Në atë moment të vetëdijes, ai e bën dënimin e tij të tijin. Ai nuk e rrokullis gurin me shpresë se një ditë do të ketë sukses; ai e rrokullis atë sepse kjo është fati i tij, dhe ai e zgjedh ta posedojë atë fat me dinjitet. “Duhet ta imagjinojmë Sizifin të lumtur,” konkludon Camus, sepse liria e tij dhe fitorea e tij qëndrojnë pikërisht në këtë pranim.

Nëse Sizifi i lashtë kishte një gur dhe një mal, Sizifi modern është i rrethuar nga një hapesire e pafund absurditetesh. Rutinat tona janë bërë më komplekse, por jo domosdoshmërisht më kuptimplote.

Ne rrokullisim gurin tonë çdo ditë përmes profileve në rrjetet sociale, duke ndërtuar një identitet që kërkon vazhdimisht miratim dhe duke u përpjekur t’i japim kuptim ekzistencës sonë përmes ‘pëlqimeve’ dhe ‘shperndarjeve’. Kjo është një formë e re absurdi: ne kërkojmë kuptim autentik në një sferë thellësisht joreale.

Bota moderne nuk është e heshtur; ajo është e mbingarkuar me informacion, lajme dhe argëtime. Por kjo ‘zhurmë’ është thjesht një formë më e sofistikuar e heshtjes së universit. Ajo na shpërqendron nga pyetjet thelbësore, duke na lënë të mposhtur nga një përrua e pakuptimit në vend të një vakumi të tij.
Ne jemi të shtyrë që nga fëmijëria të “gjejmë qëllimin tonë në jetë”, ndërsa jemi pjesë e një sistemi ekonomik që shpesh e redukton qëllimin në produktivitet dhe konsum. Kjo ndarje midis kërkesës së brendshme për kuptim dhe logjikës së jashtme të tregut është absurdi iekonomisë moderne.

Përgjigjja e Camus-it mbetet po aq e fuqishme sot sa ishte në shekullin e 20-të. Ajo nuk qëndron në gjetjen e një “kuptimi” të jashtëm në botë, por në ndërtimin e tij nga brenda, përmes revoltës dhe lirisë.

Të refuzosh narracionet e gatshme që ofron shoqëria (suksesi material si qëllim i vetëm) pa ofruar një zëvendësim absolut. Është të jetosh me siguri dhe ta quash atë liri.
·Të pranosh se puna, rutinat dhe mundimet e përditshme janë ‘guri’ ynë. Në vend që të shohim punën tonë si një dënim, mund ta zgjedhim ta bëjmë atë me cilësi dhe krenari, duke gjetur kënaqësine në vetë aktin.
Të jetosh sa më plotësisht duke përjetuar botën në të gjitha pasionet dhe ndjenjat e saj, nga gëzimi deri te dhimbja, sepse këto janë realitete të padiskutueshme.

Sizifi modern, si ai i lashtë, duhet ta gjejë lumin brenda vetes gjatë rrugës së tij poshtë malit. Ai duhet ta kuptojë se bota nuk do t’i japë kurrë një përgjigje. Prandaj, kuptimi nuk është diçka që gjendet, por diçka që krijohet në çast, në këmbënguljen kundër boshllëkut, në rebelimin kundër indiferencës. Duhet ta imagjinojmë njeriun modern të lumur, jo sepse ai ka gjetur përgjigjen, por sepse ai ka vendosur të jetojë me guxim dhe dinjitet në mungesën e saj fizike. Kështu, siç shkruan Camus, “bota absurde shndërrohet dhe kthehet në këngë.”

MARKETING